اندیشه‌ورزی

مباحث تخصصی و مورد علاقه: فلسفه غرب، دین

اندیشه‌ورزی

مباحث تخصصی و مورد علاقه: فلسفه غرب، دین

۵ مطلب در مرداد ۱۳۹۳ ثبت شده است

۱۷
مرداد
۹۳

[توضیح: نوشته ذیل از نگارنده پیشتر با همین عنوان در سایت شفقنا منتشر شده است که با توجه به برخی درخواستها، چه شفاهی و چه نوشتاری، جهت تفصیل مخصوصاً درباره عمار، اکنون اندکی مفصل‌تر ارائه می‌شود.]

سخنانی از جناب آقای سروش محلاتی در برخی از سایتهای خبری با عنوان «تقابل های عدالت خواهی علی(ع) با افراط گری های مریدان خود/ ناگفته های تاریخ از نقدهای امام علی بر رویکردهای مالک اشتر و عمار یاسر» آمده بود که از سیره میانه روی حضرت امیر (ع) یاد کرده بود و از افراط و تفریطهای زمانه وی. دست کم، دو مورد از کسانی است که طبق ظاهر سخنان ایشان، در شمار تندروهای یاران حضرت دانسته شده اند، شایسته درنگ است.

  • عقیل فولادی
۱۶
مرداد
۹۳

شاکله­ سازی قوة خیال یکی از مباحث نقد عقل محض کانت است که اهمّیت آن مورد مناقشة شارحان قرار گرفته است؛ برخی آن را بحثی تصنّعی پنداشته‌­اند و برخی ضروری. سخن نگارنده در این مقال، ضرورت این بحث برای نقد اول کانت است. البته شاکله‌­ها چنانکه کانت می‌­پنداشت، منحصراً زمانی نیستند بلکه «مکان» نیز حداقل در بعضی از شاکله­‌ها دخیل است. کانت به واسطه شاکله­‌ها از سویی، کارکرد «ابژکتیو» مقولات محض فاهمه را در شناخت نظری ما تبیین می­‌کند و بدین‌­وسیله خود را از شک هیومی می­‌رهاند؛ و از سوی دیگر، شناخت سنّتی مابعدالطبیعه را به چالش می­‌کشاند. از نظر وی، نهایت شناخت نظری ما مجموع اعیان زمانی-مکانی از مجرای خیال است و فراروی از این محدوده نارواست.

مطالب بالا چکیده مقاله‌ای به قلم نگارنده این سطور است که در فصلنامه علمی و پژوهشی آینه معرفت (دانشگاه شهید بهشتی)، زمستان 92 شماره 37 منتشر شده (لینک دانلود نسخه Pdf از سایت دانشگاه) و متن کامل آن در ادامه مطلب آمده است.

  • عقیل فولادی
۱۶
مرداد
۹۳

واژه «استعلایی» از مفاهیم کلیدی تفکّر کانت است که اساساً کانت نظام فلسفی خویش را با آن می شناساند [ایده‌­آلیسم استعلایی]. با وجود این، واژة مذکور در فلسفه کانت در معنای یکسانی به کار نرفته است.

با توجه به اینکه مشاهده می‌­شود در گفته­‌ها و نوشته‌­های راجع به کانت، عمدتاً یک معنا برای آن ذکر می شود [شرائط تجربه ممکن]، لذا روشن­‌سازی معنای این اصطلاح، جهت جلوگیری از بدفهمی آن، لازم می­‌نماید.

دستاورد این پژوهش، -که اساساً با هدف رفع ابهام از ترکیب «آزادی استعلایی» صورت گرفته است- اینست که «استعلایی» در ترکیب مذکور و نیز موارد دیگری در فلسفه کانت، که در مقاله آمده است، به معنای «شرائط تجربه ممکن» نبوده و به معنای «متعالی» است. یعنی بنا به توجیهاتی که ذکر شده است، کانت «ترانسِندنتال» را معادل «ترانسِندنت» به کار برده است.

این مقاله در فصلنامه علمی و پژوهشی فلسفه دین شماره 1، منتشر شده است و در سایت مجله قابل دریافت است.

توجه: نخستین پاراگراف ذیل مقدمه (در ص 82) ربطی به مقاله ندارد و اشتباهی است که احتمالاً هنگام صفحه‌آرایی مجله رخ داده است و گرنه در نسخه‌ای که اینجانب به مجله داده‌ام چنین چیزی نبوده است.

لینک دریافت

  • عقیل فولادی
۱۶
مرداد
۹۳

امر والا نه تنها در زیبایی­‌شناسی کانت بلکه در اخلاق وی نیز مهم است. نگارنده،در مقاله ای با عنوان بالا، رابطة والا را در نقدهای دوم و سوم کانت بررسی نموده است.

والای زیباشناختی به امری بجز صورت می­‌پردازد و بنابراین از صورت یا بی­‌صورتی قطع نظر می‌­کند. والای زیباشناختی، غایتمندی­‌ای در خود ما و کاملاً مستقل از طبیعت است. والای اخلاقی، شخصیت انسان است که مبنای فوق محسوسش، آن را به لحاظ هستی‌­شناختی، ارزش‌­شناختی، و جهان­‌شناختی، مقدم بر هر جنبة جهان پدیداری می­‌سازد. بنابراین تنها وجدان اخلاقی شایستة واژة والا است. والای زیباشناختی با والای اخلاقی رابطة متقابل دارد: از سویی تقویت حس والای زیباشناختی در پرورش وجدان اخلاقی ما جهت اتیان فرامین اخلاقی مؤثر است و از سوی دیگر انسان اخلاقی است که می­‌تواند طبیعت را والا ببیند. والای زیباشناختی میانجیگر میان عالم فنومن و نومن است.

والای اخلاقی نه تنها مقدم بر والای زیباشناختی است، بلکه مقدم بر هر چیزی سوای بشریّت است. در والای اخلاقی ما با صورت قانون اخلاقی مواجهیم و این صورت، علت والایی آن است و لذا والا ضرورتاً بی­‌صورت نیست.

این مقاله در نشریه علمی و پژوهشی حکمت و فلسفه شماره 9، در سال 86 منتشر شده است. اکنون در پرتال دانشگاه علامه طباطبائی(ره) قابل دریافت است.

لینک دریافت


  • عقیل فولادی
۱۶
مرداد
۹۳
قوة حکم یکی از سه قوة برتر شناخت در نظام استعلایی کانت می‌باشد؛ که در کل نظام استعلایی، نقش منحصر به فردی را ایفا می‌کند. اما در آثار کانت تعاریف گوناگونی از حکم و قوة حکم مشاهده می‌شود که با توجه به اهمیت این دو مفهوم در این نظام فلسفی، جمع‌بندی میان آنها لازم می‌نماید. نگارنده در مقاله ای که در سال  86 در نشریه علمی پژوهشی نامه فلسفی مفید منتشر شده است به بررسی این قوه پرداخته است.
دستآورد این کنکاش این است که حکم به مثابه کلید فلسفة کانت حتی در دورة قبل از نقادی است و حکم‌سازی، وحدت‌بخشی به داده‌های حسی است که وحدت حکم، مرحله‌ای برتر از وحدت‌بخشی مفاهیمِ فاهمه است. به علاوه، مرحلة برترِ وحدت‌بخشی ذهن آدمی، در عقل اتفاق می‌افتد که از طریق قیاس‌های عقلی، در جستجوی برترین وحدت شناخت برمی‌آید. و همین امر باعث کوشش عقل به سوی امر مطلقاً نامشروط می‌شود که ورود آن را به وادی توهم ـ در نظام استعلایی کانت ـ سبب می‌شود.  اکنون فایل پی دی اف این مقاله در پرتال جامع علوم انسانی قابل دریافت است.

لینک دانلود مقاله

  • عقیل فولادی