دکتر صادق زیباکلام در یکی از نوشته‌هایش نگاه غزالی به دین را می‌ستاید که تأکید آن بر دل و اطاعت و تسلیم و ایمان و تعبد است. مثلاً همین که پیامبر (ص) فرموده روزه بگیرید کافی است که روزه بگیریم و به تعقل و استدلال نیازی نیست.
در بررسی این مطلب، نخست به داستان ذیل توجه کنید:
بسم الله الرحمن الرحیم
آتش زهد ریا خرمن دین خواهد سوخت (حافظ)
چه توصیف رسایی است از ریا: خرمن‌سوز. شخص دیندار خود را به زحمت و سختی وامی‌دارد که عملش موافق دستورهای پروردگار باشد ولی چون در سر، هوای دیگری دارد، همه بر باد است.
أَ تَأْمُرُونِّی أَنْ أَطْلُبَ النَّصْرَ بِالْجَوْرِ فِیمَنْ وُلِّیتُ عَلَیْهِ وَ اللَّهِ لَا أَطُورُ بِهِ مَا سَمَرَ سَمِیرٌ وَ مَا أَمَّ نَجْمٌ فِی السَّمَاءِ نَجْما.
مرا فرمان میدهید تا پیروزی را بجویم به ستم کردن درباره آن که والی اویم؟ به خدا که، نپذیرم تا جهان سرآید، و ستارهای در آسمان پی ستارهای برآید. (نهج البلاغه، خطبه 126، ترجمه شهیدی، ص124)
ستاره حکومت علی، عمری چندان نداشت اما فروغی جاودان داشت. خوشا بدین سعادت.
وجه این جاودانگی، چیزی نیست جز اینکه وی سیاست‌زده نشد و اخلاق را به قربانگاه سیاست نبرد. قطعه مذکور از آن حضرت گویای همین است. هنگامی که به وی خرده گرفتند که «برابری» بدین سفت و سختی چرا؟ (بالاخره کمی مراعات بزرگان باید که حکومت دوامی یابد.) پاسخ داد که پیروزی‌ای که با ستم به دست آید، به چه دردی می‌خورد. این یعنی: هدف وسیله را توجیه نمی‌کند، ولو اینکه هدف، استحکام پایه‌های حکومتی باشد که رهبرش علیست.
حکومت علی، نه از باب سیاست‌ورزی و مملکت‌گستری که بهانه‌ای برای احیای حقوق انسانها و دفع ستمها بود وگرنه «نعلین» پاره و بی‌بها، نزد آن امام دوست‌داشتنی‌تر از حکومت می‌بود (ر.ک: نهج البلاغه، خطبه 33).
و چنین شد که حکومتی که عمری به کوتاهی برق آسمان داشت، قامتی به بلندای تاریخ یافت...
ب.ت: در پست پیش از این، نگاه انسانشناسانه آن امام(ع) در باب بطلان توجیه‌کننده‌بودن هدف برای وسیله ذکر شد؛ در پست کنونی، نگاه حقوقی-اخلاقی ایشان در این باب.
وَ أَکْرِمْ نَفْسَکَ عَنْ کُلِّ دَنِیَّةٍ وَ إِنْ سَاقَتْکَ إِلَى الرَّغَائِبِ فَإِنَّکَ لَنْ تَعْتَاضَ بِمَا تَبْذُلُ مِنْ نَفْسِکَ عِوَضاً وَ لَا تَکُنْ عَبْدَ غَیْرِکَ وَ قَدْ جَعَلَکَ اللَّهُ حُرّاً وَ مَا خَیْرُ خَیْرٍ لَا یُنَالُ إِلَّا بِشَرٍّ وَ یُسْرٍ لَا یُنَالُ إِلَّا بِعُسْرٍ.
نفس خود را از هر پستى گرامى دار، هرچند تو را بدانچه خواهانى رساند، چه آنچه را از خود بر سر این کار مىنهى، هرگز به تو بر نگرداند. بنده دیگرى مباش حالى که خدایت آزاد آفریده، و در آن نیکى که جز به بدى به دست نیاید و آن توانگرى که جز با سختى و خوارى بدان نرسند، کسى چه خوبى دیده؟
[نهج البلاغه، نامه 31، ترجمه سیدجعفر شهیدی، ص 304.]
فرخنده باد زادروز شهسوار ایمان، شهسوار کردار، و شهسوار گفتار، امیر مؤمنان - که درود خدا بر او باد- بر همه پیروان راستینش.
در این نوشتار بنا دارم توضیحی درباره پاسخ خدا به درخواست حضرت نوح (ع) مبنی بر رهایی فرزندش از طوفان، و نیز درباره حدیث «حسین منی و انا من حسین» (روایت شده در منابع حدیثی شیعه و سنی) ارائه دهم. امید که برای خوانندگان بی‌بهره نباشد.
یکم. حضرت ابراهیم(ع): فمن تبعنی فانه منی (پس هر که از من پیروی کند بی‌گمان، او از من است) (سوره ابراهیم، آیه 36) (قاعده پیروی: پیرو هر کس، از تبار اوست).
گرامی باد یاد آن آزادمردی که بی‌ترس از مرگ، راه‌های گونه‌گونی پیش پای مخالفانش گذاشت بلکه بدان ننگ تاریخی گرفتار نشوند ولی افسوس که آنچه برای برخی درمان است برای برخی زیان افزاست:
وَنُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْ‌آنِ مَا هُوَ شِفَاءٌ وَرَ‌حْمَةٌ لِّلْمُؤْمِنِینَ وَلَا یَزِیدُ الظَّالِمِینَ إِلَّا خَسَارً‌ا (اسراء، آیه 82)
و ما آنچه را براى مؤمنان مایه درمان و رحمت است از قرآن نازل مى‌کنیم، و[لى] ستمگران را جز زیان نمى‌افزاید. (ترجمه محمدمهدی فولادوند)
ابوالصلاح حلبی (۳۷۴-۴۴۷ق) دیگر فقیه بزرگ قرن پنجم ه.ق. (از شاگردان شیخ مفید و سید مرتضی)، نیز ابتدای وقت مغرب را غروب خورشید و همین را افضل می داند ولی می افزاید که نشانه غروب، سیاهی ای است با رفتن سرخی از طرف مشرق سربرمی‌آورد و پایان وقت آن را برای شخص غیر مضطر، ناپدیدشدن سرخی طرف مغرب و برای مضطر، تا یک چهارم شب می داند. متن نوشته وی در کتاب کافی چنین است:
سلار دیلمی (درگذشته 463ق.) از فقهای بزرگ قرن پنجم ه.ق. که طبق برخی منابع گهگاه به نیابت از شیخ مفید و سید مرتضی بر کرسی تدریس می نشسته است، نیز وقت مغرب را هنگام غروب خورشید و انتهای آن را ناپدیدشدن سرخی شفق دانسته است. متن وی چنین است:
مرحوم سید مرتضی (۳۵۵ق-۴۳۶ق) شاگرد شیخ مفید و مرجع علمی و فتوایی پس از وی نیز هنگام نماز مغرب را غروب خورشید می داند و در مسائل ناصریات، پایان وقت مغرب را از بین رفتن سرخی شفق دانسته است. متن فتوای وی چنین است:
